Lesideeën voor kleuters | thema muziek

Boekentips

Projecten van Kleuteruniversiteit

Project De beer en de piano

Een project over muziek bij een supermooi prentenboek mét liedjes van Jeroen Schipper. Ik ging voor Kleuteruniversiteit aan de slag en zo ontstond het bijzondere, muzikale project 'De beer en de piano'.

Op een dag vindt een beer een piano in het woud. Na een tijdje speelt hij de mooiste muziek. De beer gaat naar de stad en wordt wereldberoemd. Ga jij met hem mee?

In dit project vind je vierentwintig reken- en taalactiviteiten, een les Engels, een creatieve activiteit en suggesties voor muziek, dans en beweging bij het boek De beer en de piano van David Litchfield. Dit lespakket bevat ook twee originele liedjes van Jeroen Schipper in MP3 formaat.

--> Bekijk 'De beer en de piano'

Plusproject muziek

Muziek maakt je blij, geeft je energie en kan je troosten.
Samen muziek maken geeft een fijn gevoel.

Zing, luister, beweeg, noteer en maak muziek met de activiteiten uit dit project van Kleuteruniversiteit.
Dit verdiepende plusproject voor kleuters of inspiratiebron voor muzieklessen in groep 3 en 4 is geschreven bij het informatieve boek ‘Willewete Muziek‘ van Sanne Ramakers, Jeroen Schipper en Hélène Jorna.

--> Bekijk het plusproject muziek

Kringactiviteiten

Tip! Op de muziekpagina vind je meer activiteiten voor muziek.

Kennismaken met muziekinstrumenten
Verzamel een aantal muziekinstrumentjes die op school aanwezig zijn. Stop ze in een bak of leg ze onder een doek.
De kinderen zitten in de kring. Om de beurt mag een kind een instrument onder het doek vandaan halen. Laat het geluid dat het instrument maakt horen en vertel de kinderen hoe het instrument heet. Leg het instrument vervolgens in de kring. Het volgende instrument wordt tevoorschijn gehaald en benoemd etc.
Als alle instrumenten in de kring liggen noem jij een instrument en laat je een kind het instrument aanwijzen of er even muziek mee maken (passieve woordenschat). De andere kinderen kunnen eventueel op de maat mee klappen of stampen.
Daarna doen de kinderen de ogen dicht. Jij maakt muziek met een instrument. Welk instrument was het? De kinderen hoeven de naam nog niet te kennen, ze mogen het instrument ook aanwijzen in de kring of pakken en het geluid nog eens laten horen.

Op de maat lopen - Lopen, lopen en... bevries!
De kleuters bij mij in de klas vinden het erg leuk om op de maat van de muziek te lopen, vooral als de muziek af en toe stopt.
Ik zet een liedje aan of sla op een trom. De kinderen lopen kris kras door de klas, op de maat (het tempo) van de muziek. Als de muziek stopt, bevriezen de kinderen. Ze staan dan als een standbeeld stil. Als de muziek weer klinkt, lopen de kinderen verder.

Hoge tonen, lage tonen
Nodig: xylofoon of online piano op kindersongs.nl
Laat de xylofoon (of piano) horen en laat een aantal kinderen er eens op slaan.
Sla nu van links naar rechts of andersom, zodat de kinderen een toonladder horen. Wat horen ze? Kan een kind uitbeelden wat hij hoort?
Vertel de kinderen dat de tonen van laag naar hoog (of andersom) gaan. Dat kun je horen. Als het hoog klinkt (voordoen), mogen de kinderen op de stoel gaan staan. Als het laag klinkt (voordoen), gaan de kinderen op de hurken zitten.
Sla een toonladder van laag naar hoog. De kinderen beginnen op de hurken en eindigen op de stoel. De kinderen "groeien" als het ware tijdens de toonladder. Doe dit een aantal keer. Op een gegeven moment kun je variëren in het tempo. Snel of juist langzaam. Ook kun je een keer van hoog naar laag gaan, zodat de kinderen "groeien" en weer kleiner worden.
Het is ook leuk om een keer de hoogste toon aan te slaan en meteen daarna de laagste. De kinderen moeten nu meteen op de hurken gaan zitten. Een aantal kinderen zullen dit in de gaten hebben.
Afsluiting: Eén kind gaat naar de gang. Twee kinderen verstoppen zich in de klas. Eén kind met een hoge klankstaaf en één kind met een lage klankstaaf. Het kind komt weer terug in de klas. De verstopte kinderen slaan om de beurt op de klankstaaf. Waar zit hoog verstopt en waar zit laag?

Ritme
Doe een ritme voor (klappen, stampen, met een instrument) en laat de kinderen dit nadoen. Varieer in hard, zacht, snel en langzaam. Wil één van de kinderen ook een ritme voordoen? Wij doen het na.
Als je een djembee hebt, al is het maar een kleintje, is het leuk om deze mee te nemen. Slaan op een trommel kan natuurlijk ook.
Het is ook leuk om een zin bij het ritme te zeggen, zoals "ik ben (naam) en wie ben jij?" Het volgende kind antwoordt met "ik ben (naam) en wie ben jij?" zo ga je de kring rond. Of: "Het is fijn, het is fijn, om hier in de klas te zijn". Zo kun je zelf een leuke rijmzin bedenken.
Een leuke ritmeoefening is ook: jij begint met een eenvoudig ritme, het volgende kind gaat meedoen, dan het derde kind, dan het vierde etc. (wijs de kinderen die mee moeten doen aan). Uiteindelijk doet heel de kring mee. Vervolgens wijs jij een kind aan dat mag stoppen en zo klappen/stampen/slaan steeds minder kinderen het ritme. Uiteindelijk is het weer stil in de klas.  

De echoput - ritme
Zet een mooie doos in de kring. Vertel dat je deze doos in de tuin vond en dat het een hele bijzondere doos is, let maar eens op...
Roep "Haaaalo" in de put en luister dan aandachtig of je iets hoort. Hé, wat vreemd, je hoort niks, het blijft stil. Roep nog eens "haaaaalo!" Hoor je nu iets? Luister weer aandachtig. Ga zo even door. Op een gegeven moment zullen er kinderen zijn die "hallo" terugroepen. Hé, hoor ik dat goed? Een echo! Yes, mijn echoput doet het weer! Eens even kijken wat hij nog meer kan... Je roept vanalles in de put wat de kinderen nadoen. Roep heel hard en fluister een keer.
Laat vervolgens enkele kinderen in de echoput (doos) roepen. Doet de put het nu ook?
Daarna ga jij in de put klappen. Je klapt 1x, 2x, 5x... De kinderen doen dit na. Dan klap je een aantal keer snel en de kinderen doen het na. Dan een aantal keer heel langzaam enz. Zo ga je langzaam naar het klappen van een ritme.
Als dat lukt mogen de kinderen weer in de put klappen en klapt de klas het ritme na. Een leuke, spannende ritmeoefening!

De slak en de haas - tempo
Vertel een verhaal over een slak en een haas die een wedstrijd hielden. De haas was ontzettend snel, maar de slak ging zoooo langzaam. De slak kroop en kroop en toen werd het donker... De slak kroop verder en pas toen het weer licht was kwam hij bij de eindstreep. Waar was haas? Haas was allang thuis, hij lag lekker in zijn bed.
Kennen de kinderen meer dieren die heel snel zijn? Hoe gaat dat als je snel bent? Kan een kind uit de klas heel snel rennen? Kunnen de kinderen ook heel snel klappen? Stampen, het hoofd aantikken, rennen op de plaats, schudden met de handen, het hoofd knikken etc.?
Welk dier is langzaam? Kunnen de kinderen heel langzaam gaan zitten? Heel langzaam klappen? Heel langzaam stampen, een stukje lopen etc.?
Vervolgens spreek jij met de kinderen een beweging af, bijv. klappen. Dan noem je een dier. Is dit een snel dier, dan klappen de kinderen heel snel. Is dit een langzaam dier? Dan klappen de kinderen langzaam.

Muziek en emoties
Zoek enkele muziekfragmenten waarin duidelijk een emotie te horen is, zoals een fragment met zware, harde tonen (boos), een fragment met hoge, korte noten (vrolijk), een verdrietig fragment en een bang/angstig fragment. Denk aan klassieke muziek en andere instrumentale muziek (filmmuziek, panfluitmuziek) of liedjes van de Efteling.
Laat de kinderen een fragment horen en houd er vervolgens een kringgesprek over. Wat hoorden de kinderen? Hoe vonden zij dit klinken? Waar denken ze aan? Hoe kun je dit uitbeelden (blij rondspringen, boos kijken).
Voorwaarde voor deze activiteit is wel dat deze basisgevoelens eerder behandeld zijn, zodat de kinderen ze kunnen herkennen.
Ook is er bij emoties niks fout. Als een kind een bang fragment ziet als boos, is dat goed. Alles kan en is zoals jij het voelt.

De poppenmaker - klankduur
Nodig: een pop en een instrument waarvan de klank lang te horen kan zijn, zoals de xylofoon, de triangel of een blokfluit.
Vertel een verhaal over de poppenmaker. In een dorp hier ver vandaan woont een poppenmaker. Hij heeft heel veel poppen. Houten poppen, plastic poppen, knuffelpoppen. Op een dag wilde de poppenmaker een pop maken die kan bewegen. Hij probeerde en probeerde, maar het lukte hem niet. Maar toen, op een dag kwam er een jongetje uit het dorp langs. Hij had voor zijn vader een mooi muziekinstrument gekocht (laat het instrument horen) en nu wilde hij voor zijn zusje een pop uitzoeken. De poppenmaker zag het instrument en vroeg de jongen wat dat was. De jongen bespeelde het instrument en plots begon er een pop zijn hoofd te bewegen. (Bespeel het instrument en laat de pop bewegen). Toen het geluid weg was, stond de pop weer stokstijf stil. Hé, zei de poppenmaker. Doe dat nog eens! De jongen sloeg een andere toon aan en ja hoor, de pop bewoog weer. Deze keer met zijn armen.
Nu zijn wij in de klas de poppen van de poppenmaker. De poppenmaker wilde weten of de benen van de pop ook kunnen bewegen. Hij slaat een andere toon aan en.... de kinderen bewegen de benen. Sla de toon de ene keer lang aan en de andere keer kort. De kinderen mogen bewegen zolang ze de toon horen. Laat zo de ene arm bewegen en de andere arm, ene been, andere been, romp, hoofd, voeten, hele lijf etc.

Keteltje dik van buik
Nodig: een fluitketel (of plaatje daarvan) of theepot, kopjes, een suikerpotje, lepeltjes
Inleiding: in de kring staat een tafeltje of ligt een picknickkleed met daarop een fluitketel of theepot, theekopjes etc.
Vraag de kinderen wat ze zien. Benoem wat er allemaal staat. Wat kun je hiermee doen? Hoe moet je thee maken? Wat heb je dan nodig?
Wie heeft er thuis een fluitketel (als je geen fluitketel meegebracht hebt, laat dan een plaatje zien)? Welk geluid maakt de fluitketel als het water kookt? Wie heeft een waterkoker? Wat gebeurt er als het water kookt? Wat doe je daarna als je thee wilt drinken? etc. Je kunt eventueel demonstreren hoe de waterkoker of fluitketel werkt en hoe je thee zet.
Kern: Leer de kinderen het liedje "Keteltje" aan. Doe dit op de manier zoals je gewend bent.
Vervolgens komen er gebaren bij het liedje:

Keteltje dik van buik
Met je handen een dikke buik maken
dit is mijn oor
rechterhand in de zij zetten
en dit is mijn tuit
linkerarm opheffen en buigen in de vorm van een tuit
als het water kookt dan roep ik luid:
Til me op en schenk me uit!
op je tenen gaan staan en naar links buigend (met je tuit) een schenkbeweging maken.

Nu zijn we allemaal een fluitketel en we zingen het liedje.
Afsluiting: samen thee drinken of het liedje een laatste keer zingen, eventueel enkele kinderen alleen of in kleine groepjes.

Luisterspelletje
Vertel een verhaaltje over de boskaboutertjes.
Het is herfst. Een hele drukke tijd voor de boskabouters. Ze moeten blaadjes verven, eikels, kastanjes en beukennootjes verzamelen, de paddenstoelen verzorgen... Wie weet wat de boskaboutertjes nog meer doen?
Wij gaan wat dingen zoeken in het bos. Heel stil, want alle mensen slapen. Zoek maar wat en doe het in je emmertje. De kinderen lopen met een emmertje door de klas en mogen er 1 ding indoen. Kom maar weer terug kabouters, in de kring. Wat hebben jullie gevonden? We kunnen het niet zien, want het is zo donker in het bos. Maar, we kunnen het wel... horen!
Nu zijn wij de kabouters van de boskabouterschool. We willen met onze oren leren kijken. We gaan steeds twee dezelfde kokers bij elkaar zoeken. Luister goed.
Zoek telkens twee dezelfde gehoorkokers van Montessori bij elkaar.

Gehoorkokermemory
Voorbereiding: neem een aantal wc rolletjes. Stop er iets in en plak ze dicht. Zorg ervoor dat er telkens 2 rolletjes zijn met hetzelfde erin. Denk aan knikkers, paperclips, wattenstaafje, rijst, suiker.
Zet de kokers in de kring en laat ze allemaal een keer horen. Vervolgens mag een kind een koker aanwijzen en er een andere koker bijkiezen. Zo speel je met de hele groep memory.

De liedjeskoffer

Een prachtige koffer vol liedjes! Leuk voor een muziekles, voor de herhaling van al aangeleerde liedjes, voor het zingen van liedjes die bij een thema passen of om wat minuutjes op te vullen aan het eind van een dagdeel.
Deze liedjeskoffer is gemaakt door juf Sharona, naar een idee van Marianne Busser en Ron Schröder. Wil je ook een liedjeskoffer maken, kijk dan op de site van juf Sharona voor liedjes, de uitleg en nog meer foto's.

Leuke liedbundels

Swingen als een kangoeroe is de nieuwste liedbundel van Jeroen Schipper. Deze bundel staat vol met vrolijke liedjes én suggesties hierbij voor op school en thuis.

In Swingen als een kangoeroe vind je zesentwintig liedjes, waaronder twee liedjes in de Engelstalige versie, voor de onderbouw. De tekst van de liedjes staat beschreven met daarnaast de muzieknotatie en het boek bevat een cd met ingezongen liedjes. Na elk liedje vind je suggesties voor dans, beweging, spel, ondersteuning met muziekinstrumenten of een digibordles. Sommige extra's zijn op de website die bij dit boek hoort te vinden.
Dit zijn precies de extra's waar ik naar op zoek ben. Ik geef graag muzieklessen, maar de inspiratie ontbreekt me om verder te gaan dan alleen het aanleren van een liedje. Met deze suggesties kan ik weer een hele tijd vooruit! De liedjes van Jeroen zijn lekker vrolijk en zitten vol humor, zoals we van hem gewend zijn. De kinderen zingen 'Papa Gaai ging fietsen' de hele dag en de ouders komen 's morgens op school met de vraag waar die geweldige liedjes (die maar niet uit hun hoofd willen verdwijnen) vandaan komen! De liedjes kun je koppelen aan thema's die in de onderbouw aan bod komen. Zo vind je in deze bundel een lied over de Jan de brandweerman, over Koningsdag, over een kip die een cowboy is, over bouwen en woeste rovers. Een heel leuke, handige bundel vol liedjes waarop de kinderen mee zullen swingen (als een kangoeroe).

Tip! Bekijk ook de bundel Rood, rood mannetje van Jeroen Schipper eens.

 

Muziek op internet

Lekker Zingen Producties
Op de site lekkerzingenproducties.nl vindt u een heleboel leuke muzieklessen bij prentenboeken. De muzieklessen bestaan niet alleen uit liedjes die bij het prentenboek passen, maar ook allerlei leuke opdrachten rondom ritme, volume, muziekinstrumenten, emoties etc. Erg leerzaam, afwisselend en heel leuk! Een tip om hier eens een lesje te kopen.

Jeroen Schipper
Ook Jeroen Schipper schrijft leuke liedjes en geeft muzieklessen waar je enthousiast van wordt! Bezoek eens een workshop van hem op een Kleuteruniversiteit inspiratiedag of koop één van zijn cd's.

Suggesties voor de hoeken

In het bos
Bij het boek De beer en piano hebben wij een bos gemaakt. Enkele kleuters hebben een achtergrond geverfd. Deze heb ik achter een tafel bevestigd. Op deze tafel wordt met houten bomen, houtschijven en kiezelstenen een bos gemaakt. In het bos staan speelfiguren van beren en een kleuter heeft van dozen een piano geknutseld. Het verhaal kan nu nagespeeld worden.

In de muziekwinkel
Maak een muziekwinkel in het lokaal waar de kinderen instrumenten kunnen kopen. Stal de instrumenten netjes uit, zorg voor een kassa, speelgeld en een portemonnee.

Het pannenorkest
Laat de kinderen tijdens het buitenspelen muziek maken op pannen. Geef ze stokken of houten lepels om mee te slaan. Laat ze ontdekken hoe ze met de pannen geluid kunnen maken en hoe het geluid klinkt.

Muziek op de kralenplank
Geef de kinderen de opdracht iets van muziek op de kralenplank te ontwerpen. Ik heb dit als uitdagende opdracht aan enkele oudste kleuters gegeven. Ze hebben eerst een ontwerp gemaakt met de app KralenPlankOntwerper en hebben dit ontwerp daarna op een echte kralenplank gemaakt.

De kleuters maakten 'de beer en de piano' naar het gelijknamige boek.

Muziekinstrumenten in de bouwhoek
Geef de kinderen de opdracht een muziekinstrument in de bouwhoek te maken. Mijn kleuters maakten een piano.

Geluidenmemory
Zet geluidenkokers in een hoek of maak deze door bijvoorbeeld kunststof eieren te vullen met materiaal dat geluid maakt. De kinderen zoeken de twee kokers of eieren die hetzelfde geluid maken bij elkaar.

Noten op de notenbalk leggen
Teken een notenbalk door witte lijnen op een zwarte strook papier te trekken of zwarte lijnen op een witte strook. De kinderen leggen noten (dopjes) op de notenbalk.

Beeldende activiteiten bij het thema muziek

De beer en de piano
Dit werkje past bij het prentenboek De beer en de piano. Geef de kinderen een vel A3 papier. Teken hier een horizontale lijn op, een stukje onder het midden. De kinderen maken pianotoetsen door stroken uit wit en zwart papier te knippen en deze op te plakken. De oudste kleuters hebben dit helemaal zelf gedaan. We hebben ze een afbeelding van een piano laten zien en hierna zijn ze aan de slag gegaan. De jongste kleuters hebben we lange stroken wit en zwart papier gegeven die ze zelf nog in de juiste lengte moesten knippen.
Hierna tekenen de kinderen met zwarte wasco een beer achter de piano. Deze kleuren ze in met waterverf.

Schudkokertjes
Elk kind versiert een wc rolletje (door het met een gekleurd vouwblaadje te beplakken, door er plakfiguurtjes op te plakken, door het met aluminiumfolie te omwikkelen). Plak een stevig blaadje om het uiteinde van het rolletje heen. Doe er eventueel nog een stiek omheen ter versteviging. Schud wat macaroni of rijst in het rolletje en maak daarna de andere kant dicht. Klaar is het instrumentje!

Ik als artiest - tekenopdracht
De kinderen tekenen zichzelf in het theater. Kinderen die dat kunnen, tekenen zichzelf als artiest met bijvoorbeeld een muziekinstrument of als zanger of danser.

--> Download het format

Gitaar
Teken een gitaar op karton (mal), knip hem uit en trek hem een heleboel keer over. De kinderen kunnen de gitaar uitknippen. Vervolgens mogen ze hem verven of beplakken met plakfiguurtjes. Tenslotte worden er snaren op de gitaar geplakt (touw).

Gitaar - eigen creativiteit
Geef de kinderen de opdracht een gitaar te tekenen op een groot vel stevig papier (of Engels karton). Laat ze de gitaar verven en uitknippen. Gebruik draad voor de snaren.

Gitaar vouwen
Neem het grootste formaat bruin vouwblad. Vouw het in 16 vierkantjes. Precies in het midden knip je aan twee kanten (tegenover elkaar) 1 vakje in. Dan vouw je de hoekjes daarnaast naar binnen. De hoekjes aan de buitenkant vouw je ook naar binnen. Vouw eventueel de punten die nu ontstaan ook een stukje naar binnen.

Trommel vouwen
Neem 4 vierkante vouwblaadjes en vouw ze alle vier schuin dubbel (schuine vouw). Leg de 4 driehoeken die je nu hebt zo tegen elkaar dat er een vierkant ontstaat (alle vier de punten naar het midden). Plak dit figuur (de trommel) midden op een vel papier. Plak er een strook onder en een strook boven, even breed al de trommel is. Plak er twee strookjes met aan de uiteinden een rond plakfiguurtje bij als stokjes.

Sambabal papier maché
Neem een waterballon, vul hem met rijst en blaas hem op.
Beplak hem met lijm en krantenpapier (papier maché). Maak er een stokje aan vast. Laat de ballon drogen en versier hem tenslotte.

Sambabal uitprikken en versieren
Teken sambaballen op stevig papier. De kinderen prikken een sambabal uit en tekenen er met stift schrijfpatronen op.

Rammelaar
Sla gaten in bierdopjes. Laat de kinderen de bierdopjes aan een ijzerdraad rijgen. Buig de ijzerdraad. Doe er een versierd wc rolletje aan als handvat. Maak de ijzerdraad dicht. 

Ruimtelijke muziekinstrumenten
Vraag de kinderen doosjes mee te brengen en laat ze hier een muziekinstrument van maken. Beplak ze bijvoorbeeld met zwart papier en knip zwarte en witte toetsen voor een piano of maak een gitaar door een doosje te beplakken met bruin papier, er een gat in te knippen en elastiekjes omheen te binden voor de snaren.

 

Downloads bij het thema muziek

Muzieknoten - telkaartjes

Oefen het synchroon tellen, de visuele waarneming en het herkennen en afmaken van reeksen met deze telkaartjes.

Activiteit 1 – Noten op de juiste plek leggen
De kinderen pakken een telkaartje met zwarte muzieknoten en leggen een lege notenbalk voor zich. Ze tellen het aantal muzieknoten op het telkaartje en leggen dit aantal op precies dezelfde plek op hun notenbalk. De kinderen oefenen hiermee het synchroon tellen en de visuele waarneming.

Activiteit 2 – Het notenschrift afmaken
De kinderen pakken een telkaartje met gekleurde muzieknoten en een lege notenbalk. Ze kijken naar de reeks gekleurde noten, leggen deze na op hun notenbalk en maken de reeks af, tot de balk vol is. Ze oefenen hiermee het tellen, de kleuren en het leggen en afmaken van een logische reeks.

--> Download de telkaartjes 'muzieknoten'

Ik ben een superster - tekenopdracht

De kinderen tekenen zichzelf als artiest in de spotlight. Schrijf de naam van het kind met mooie letters in de ster onder 'superster'.

--> Download het tekenblad

De beer en de piano - dobbelblad

Op een dag vindt een beer een piano in het woud. Na een tijdje speelt hij de mooiste muziek. De kinderen gooien met de dobbelsteen en brengen de beer naar de piano.

--> Download het dobbelblad

Ik speel piano - dobbelblad

Maak een keuze uit de dobbelbladen. De eerste set in de download bestaat uit neutrale bladen, de tweede set is gemaakt bij het boek De beer en de piano. De kinderen gooien met de dobbelsteen en leggen een dopje op het getal dat ze gooien. Ze gaan door tot alle getallen bedekt zijn. Je kunt er ook voor kiezen om de bladen te laten lamineren en de getallen met whiteboardmarkers weg te laten strepen.

De dobbelbladen zijn er in drie niveaus:
1. De getallen één tot en met zes (de kinderen gooien met één dobbelsteen en kunnen alle getallen twee keer gooien)
2. De getallen twee tot en met twaalf in de volgorde van de getallenrij (de kinderen gooien met twee dobbelstenen)
3. De getallen twee tot en met twaalf door elkaar (de kinderen gooien met twee dobbelstenen)

Wanneer de kinderen klaar zijn, kun je ze de dopjes weer weg laten dobbelen of een 'wedstrijd' laten spelen. Twee kinderen dobbelen om de beurt. Wie heeft zijn toetsen het eerst bedekt?

--> Download het dobbelblad 'Ik speel piano'

Kralenplankvoorbeelden muziek

In dit bestand vind je een aantal kralenplankvoorbeelden van muziekinstrumenten zoals een trompet, piano, xylofoon, gitaar en trommel.

--> Download de kralenplankvoorbeelden